Czym jest gruźlica - diagnozowanie oraz leczenie

W Polsce w 1996 r. zanotowano 13 358 nowych zachorowań na gruźlicę. W tym sa­mym roku w poradniach gruźlicy i chorób płuc zarejestrowanych było 24 tys. chorych na gruźlicę.

Do zarażenia gruźlicą dochodzi drogą kropelkową. W przypadkach typowych bakterie dostające się do płuc powodują powstanie odpowiedzi zapalnej. Za pośred­nictwem białych krwinek, nazywanych ma- krofagami, prątki przedostają się do węzłów chłonnych, gdzie większość z nich może zostać zniszczona. Prątki, które dostaną się do krwi, są roznoszone po całym organi­zmie, stymulując układ immunologiczny do wytwarzania skierowanych przeciwko nim przeciwciał.

Ogromna większość pacjentów z pierwot­nie rozsianą postacią gruźlicy zostaje całko­wicie wyleczona. W organizmach takich osób w dalszym ciągu jednak obecne są bakterie w stanie uśpienia, które mogą być przyczyną reaktywacji gruźlicy w później­szym okresie.

Odmienny jest obraz choroby u osób źle odżywionych, osłabionych z powodu cho­roby i starszych. U niektórych osób prątki namnażają się bezobjawowo; powodują one wystąpienie objawów dopiero po miesią­cach lub latach. U innych chorych objawy gruźlicy występują po kilku tygodniach od zarażenia. Są to: spadek masy ciała, zmęcze­nie, przewlekła gorączka, często nocne po­ty. Najczęstszą postacią gruźlicy jest gruźlica płuc, charakteryzująca się przewlekłym kaszlem, któremu może towarzyszyć krwio- plucie. Rzadziej dochodzi do zajęcia nerek, mózgu, serca, wątroby, kręgosłupa, innych narządów wewnętrznych oraz kości.

Diagnozowani gruźlicy

Dodatni odczyn skórny na tuberkulinę wskazuje na obecność przeciwciał przeciw­ko prątkowi gruźlicy, natomiast nie świadczy o aktywnej infekcji. Testy skórne często dają wyniki fałszywie ujemne, szczególnie u pa­cjentów z AIDS oraz u osób z upośledzo­nym układem immunologicznym. Zmiany w płucach mogą wykazać badania radiolo­giczne klatki piersiowej i inne techniki obra­zowania, ale pełna diagnostyka wymaga wy­hodowania bakterii z plwociny lub innych płynów ustrojowych i tkanek.

Jak leczyć gruźlicę ?

W przypadku czynnej gruźlicy lub jej na­wrotu wymaga stosowania leków przeciw­prątkowych, zwykle przez sześć miesięcy. Najczęściej stosowanymi lekami są: izo- niazyd, ryfampicyna, etambutol, strepto­mycyna i pirazynamid. W leczeniu zwykle stosuje się dwa lub więcej spośród wyżej wymienionych leków.

Ponieważ leki przeciwprątkowe wywołują działania niepożądane (biegunka, uszko­dzenie wątroby i nerek oraz uszkodzenie słuchu), wielu pacjentów przerywa ich przyjmowanie w momencie, gdy poczuje się lepiej. Powoduje to reaktywację prąt­ków, które przeżyły, oraz prowadzi do roz­woju oporności na leki.

Wśród osób bezdomnych, więźniów oraz ludzi pozbawionych odpowiedniej opieki medycznej mogą rozprzestrzeniać się prątki gruźlicy oporne na wiele leków.

Gwałtownie przebiegające przypadki gruź­licy wymagają hospitalizacji. Po kilku tygo­dniach leczenia antybiotykami większość pa­cjentów chorych na gruźlicę nie stanowi już źródła zakażenia. Pomimo to często zaleca się profilaktyczne przyjmowanie izoniazydu lub ryfampicyny członkom najbliższej rodzi­ny, szczególnie dzieciom. W celu zmniejsze­nia ryzyka aktywacji prątków w przyszłości zaleca się zwykle stosowanie leków osobom bez objawów zakażenia, które mają dodatni odczyn tuberkulinowy. Szeroko stosowana i bezpieczna jest szczepionka BCG przygoto­wana ze szczepu prątków bydlęcych, chociaż jej skuteczność jest wątpliwa.

Inne metody leczenia

Terapia alternatywna musi być stosowana łącznie z leczeniem przeciwprątkowym, nigdy natomiast nie należy jej stosować za­miast antybiotyków.

Ziołolecznictwo Łącznie z antybiotykoterapią, zielarze zalecają przyjmowanie prepara­tów ziołowych pomagających poprawić od­porność organizmu i łagodzących działanie uboczne. Można zastosować np. preparaty PauDarcolub Padma28.

Terapia światłem Prątek gruźlicy jest bar­dzo wrażliwy na działanie promieniowania nadfioletowego. Ekspozycja na działanie promieni słonecznych lub specjalnych lamp słonecznych zmniejsza rozprzestrzenianie się choroby i przyspiesza zdrowienie.

Leczenie dietą Zalecana jest zrównoważona dieta, zawierająca świeże owoce i warzywa, produkty wysokobiałkowe oraz pełne ziarna zbóż. W celu pokrycia utraty masy ciała charakterystycznej dla gruźlicy potrzebna jest dodatkowa liczba kalorii. Dla zwiększe­nia odporności specjaliści od leczenia natu­ralnego często zalecają suplementację wita­minami C i A, a także selen i cynk. Przed zastosowaniem wysokich dawek witamin i mikroelementów należy skontaktować się z lekarzem. Czosnek, zarówno świeży, jak i w postaci tabletek, podnosi odporność; jest uważany za naturalny antybiotyk.

Samoleczenie

Najważniejsze jest ścisłe stosowanie się do zaleceń dotyczących przyjmowania leków. Chory powinien dużo odpoczywać, jeść zrównoważone, odżywcze posiłki. Należy zrezygnować z palenia papierosów i unikać biernego palenia. Pomieszczenia w domu powinny być regularnie wietrzone nawet w zimne dni. Zalecany jest suchy, słoneczny klimat przyspieszający zdrowienie.Powinno się zakrywać usta i nos podczas kaszlu i pozbywać się zużytych chusteczek.

Inne przyczyny wystąpienia objawów charakterystycznych dla gruźlicy

Podobnie jak gruźlica w obrazie radiologicz­nym czasami mogą wyglądać zapalenie płuc i rak płuca. Przyczyną kaszlu i skrócenia od­dechu mogą być grypa, zapalenie oskrzeli oraz rozedma.