Przed sądem- co wolno, co można, a co trzeba robić

Na rozprawie można znaleźć się w charakterze powoda - czyli osoby, która sama skierowała sprawę do sądu przeciwko komuś, świadka - osoby, która ma zeznawać na procesie lub pozwanego - czyli osoby, wobec której wysuwane są jakieś żądania. W każdej sytuacji mamy inne obowiązki i uprawnienia.Pamiętajmy, że jeśli chodzi o sprawy karne, to przy odwołaniu się od wyroku sądowego nic nie płacimy. Za apelację w sprawach cywilnych musimy - niestety - uiścić opłatę.

Gdy pozywamy do sądu

Uważamy, że nas skrzywdzono, np. nie zapłacono za wykonaną pracę, oszukano, zwolniono z pracy. Nie mogliśmy się porozumieć z wykorzystującą nas osobą lub instytucją, samemu nie udało się nam nic załatwić i postanowiliśmy udać się do sądu. Aby sąd zajął się naszą sprawą, musimy wnieść pozew.

Co to jest pozew?

Jest to pismo, które wszczyna postępowanie przed sądem. Musimy w mm umieścić nasze skonkretyzowane żądania, tzw. powództwo (np. że żądamy zapłaty za pomalowanie mieszkania), określić przeciwko komu jest skierowane, czyli kim jest pozwany, i uzasadnić, co spowodowało, że wysunęliśmy nasze roszczenia (np. wykonaliśmy pracę i mimo próśb nie otrzymaliśmy za nią zapłaty).

Gdzie wnieść pozew?

Jeśli chcemy dochodzić swoich praw przed sądem, musimy skierować pozew do właściwego sądu. Reguły dotyczące właściwości sądu są ściśle określone.

•    Sprawy związane z prawem pracy (np. skargi na wypowiedzenie umowy o pracę lub niezapłacenie należnych pieniędzy), z prawem rodzinnym (np. procesy o alimenty, przestępstwa nieletnich), z prawem karnym (np. kradzieże, pobicia, napady) i cywilnym (np. sprawy majątkowe, spadki) rozpatruje sąd rejonowy. Od jego orzeczeń przysługuje nam odwołanie do sądu wyższej instancji, czyli sądu okręgowego.

•    Sprawy rozwodowe, sprawy o zbrodnie, ochronę praw autorskich i majątkowe, których wartość przedmiotu sporu przekracza 15 tys. zł rozpatruje sąd okręgowy. Od wyroku sądu okręgowego można się odwołać do sądu apelacyjnego. Z kolei od jego orzeczeń przysługuje w ściśle określonych przypadkach odwołanie do Sądu Najwyższego (tzw. skarga kasacyjna).

•    Sprawy dotyczące konfliktów z urzędnikami i urzędami (np. gdy nie zgadzamy się z wydanym przez nich decyzjami) rozpatruje wojewódzki sąd administracyjny Odwołać się możemy do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

•    Składając pozew, musimy wziąć pod uwagę, do którego z sądów rejonowych lub okręgowych się wybrać. Zależy to od tego, gdzie pozwana przez nas osoba mieszka (jeżeli jest tzw. osobą fizyczną, czyli zwykłym obywatelem) lub me siedzibę (jeśli jest tzw. osobę prawną, czyli instytucją, firmą).

W jakim terminie można się odwołać od wyroku?

Na odwołanie do sądu wyższej instancji jest ściśle określony czas 14 dni od doręczenia nam wyroki wraz z uzasadnieniem. O uzasadnienie trzeba wystąpić w ciągi 7 dni. Odwołanie wnosi się tylkc na piśmie. Przy apelacji możemy to zrobić sami, ale w Sądzie Najwyższym musi to zrobić prawnik.

Gdy jesteśmy pozwani

Możemy znaleźć się w sytuacji, gdy przeciwko nam będą wysuwane żądania i zostaniemy wezwani do sądu.

Czy musimy stawić się do sądu?

Tak, a każdą nieobecność powinniśmy usprawiedliwić. Możemy być także przymusowo doprowadzeni na rozprawę. Tylko w przypadku, gdy nie zajęliśmy stanowiska w sprawie, np. nie napisaliśmy odpowiedzi na pozew, jeśli nie stawimy się na rozprawie, to wyrok może być wydany zaocznie. Wówczas w ciągu siedmiu dni od doręczenia nam orzeczenia możemy się od niego odwołać.

Czy musimy mieć adwokata?

Nie musimy, ale niekiedy pełnomocnik, czyli adwokat lub radca 

prawny jest obowiązkowy, na przykład wtedy, gdy postępowanie toczy się już przed Sądem Najwyższym, bo doszło do skargi kasacyjnej.

Czy można starać się o bezpłatnego adwokata?

Tak, możemy zwrócić się o przyznanie pełnomocnika z urzędu, jeśli wykażemy, że nie możemy zapłacić adwokatowi bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny.

Czy musimy składać zeznania?

Nie, możemy odmówić składania wyjaśnień lub tylko odpowiedzi na poszczególne pytania. Milczenie nie oznacza przyznania racji drugiej stronie. Takie prawo mają też nasi bliscy. Nie ponosimy też odpowiedzialności za fałszywe zeznania. <

Gdy występujemy w charakterze świadka

Możemy zostać wezwani do złożenia zeznań przed sądem przez obie strony biorące udział w sporze lub przez prokuraturę.

Czy musimy się stawić i złożyć zeznania?

Tak, jeżeli tego nie zrobimy i nie usprawiedliwimy nieobecności, możemy zostać ukarani grzywnę (do 1 tys. zł). Możemy także zostać doprowadzeni przymusowo do sądu i obciążeni za to kosztami lub nawet-w przypadku uporczywego uchylania się od składania zeznań - ukarani aresztem do 30 dni. Podobnie zostaniemy ukarani w przypadku odmowy zeznań. Grożą nam także sankcje za składanie fałszywych zeznań.

Kto może odmówić składania zeznań?

Możemy odmówić składania zeznań, jeśli jesteśmy małżonkiem pozwanego, krewnym w linii prostej (matką, ojcem, dzieckiem, rodzeństwem) albo powinowatym w linii prostej (teściami, ojczymem, macochą, zięciem, synową, pasierbem, szwagrem) bądź łączy nas stosunek przysposobienia. Można odmówić odpowiedzi na konkretne pytania, jeżeli mogłoby to świadka lub najbliższą mu osobę narazić na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeśli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

Czy można utajnić nazwisko i adres?

Jeżeli boimy się składać zeznania, np. wtedy, gdy byliśmy świadkiem jakiegoś przestępstwa, prokurator, a później sąd może utajnić naszą tożsamość i dane osobowe: imię, nazwisko i adres.

Czy można uzyskać zwrot kosztów związanych ze stawieniem się na rozprawie?

Tak, mamy prawo starać się o zwrot kosztów, jakie ponieśliśmy, by stawić się na rozprawę, na przykład za dojazd. Trzeba to zgłosić do zakończenia rozprawy. Pracodawca ma obowiązek udzielić nam czasu wolnego na czas składania zeznań i nie może za nieobecność potrącić z wynagrodzenia.