Skąd pochodzi kawa? - historia kawy

Jak odkryto kawę?

Jedna z islamskich legend powiada, że to sam Allach dat ją ludziom. A archanioł Gabriel za jej pomocą pobudził do życia wiecznie zaspanego Mohammeda, który już po kilku tykach miat rozgromić liczne zastępy nieprzyjaciół, a następnie bardzo dzielnie poczynać sobie w haremie.

Nieco mniej niezwykła, za to bardziej wiarygodna jest opowieść o pasterzach kóz w jednej ze wschodnioafrykańskich prowincji. Którejś nocy dwaj pasterze nie mogli zasnąć, ponieważ kozy, zamiast odpoczywać, głośno beczały. Pasterzom pomogli mnisi z pobliskiego klasztoru, którzy odkryli, że zwierzęta zjadają rosnące na krzakach zielone i czerwone owoce. Tak więc to właśnie mnisi mieli być tymi, którzy owoce te najpierw wysuszyli, zmielili na proszek i zalali gorącą wodą, uzyskując pobudzającą „kawę".

Inna legenda głosi, że odkrywcą kawy byt młody derwisz o imieniu Omar. Oczerniony i niewinnie skazany, został wraz z towarzyszami wygnany na odległą kamienistą pustynię. Wygłodniały, u kresu sit sięgnął po owoce nieznanego sobie krzewu. Cudownie ozdrowiawszy, powrócił do miasta, przynosząc wieści o magicznych owocach.

Wszyscy zapragnęli ich skosztować, a Omar okrył się sławą.

Skąd pochodzi nasza „kawa"?

Ojczyzną krzewu kawowego było leżące w afrykańskiej Etiopii królestwo „Kaffa". Około 800 roku n.e., przypuszczalnie o wiele później od odkrycia zielonej herbaty i początków produkcji wina, mieszkańcy regionu „Kaffa", położonego w górskich obszarach Etiopii, doszli do przekonania, że pobudzające działanie jagód krzewu kawowego bierze się z ich ziaren. Tłukli je więc i mieszali z tłuszczem zwierzęcym, by wykorzystywać ich właściwości podczas wypraw wojennych.

Używane przez nas dzisiaj słowo „kawa" nie pochodzi jednak od nazwy owej dawnej prowincji, lecz od arabskiego słowa „quahwah", znaczącego tyle, co „wino, napój roślinny". A ponieważ wino jest przez islam zakazane, właśnie kawa stała się później „winem islamu".

Podobno już około 1000 roku n.e. słynny perski lekarz Awicenna miał się poznać na leczniczych walorach krzewu kawowego. Jednak jego uprawą na terenie dzisiejszego Jemenu Arabowie zajęli się dopiero w XI wieku n.e. Ziarna kawy trafiły z Afryki do krajów arabskich za sprawą handlarzy niewolników. Arabowie obsadzali roślinnością tarasy nad Morzem Czerwonym i nawadniali je. Początkowo jednakże tłuczono na miazgę i przerabiano jedynie zielone ziarna.

Dopiero w końcu XIV wieku po raz pierwszy zaczęto palić kawę na gorących kamieniach, czemu zawdzięczamy typowy dzisiaj aromatyczny smak kawy. Eksportowano ją do sąsiednich regionów przez port Mokka (skąd pochodzi nazwa mocnej, małej kawy) drogą morską. Początkowo pito kawę podczas modlitwy w meczetach. W XV wieku otwarto pierwszą kawiarnię dla pielgrzymów w Mekce. Dalsze terytoria, na których rozprzestrzeniło się picie kawy to Azja Mniejsza, Syria i Egipt.

Arabowie otoczyli produkcję kawy tajemnicą państwową i utrzymywali monopol na jej produkcję do XVII wieku.

Jak kawa pojawiła się w Europie?

Zwyczaj picia kawy przejęli także Turcy. Pierwszą kawiarnię na kontynencie europejskim otwarto w roku 1554 w Konstantynopolu, ówczesnym Istambule, mimo sprzeciwu duchownych islamskich, którzy uważali kawę za narkotyk. Zwycięski pochód kawy przez Europę Środkową rozpoczął się w połowie XVII wieku: walnie przyczyniło się do tego powstanie kawiarni licznie odwiedzanych przez artystów, literatów, dyplomatów, polityków i filozofów. Pierwsza kawiarnia w Europie Środkowej powstała w 1645 roku w Wenecji, na placu św. Marka. W ślad za nią poszły Oxford i Londyn w roku 1650 lub 1652.

We Francji pierwsze bary kawowe powstały w Marsylii, około roku 1659, w Paryżu zaś w roku 1672. Jednakże za pierwszą prawdziwą kawiarnię paryską uchodzi Cafe Procope, otwarta dopiero w roku 1689 przez Sycylijczyka Francesco Procopio de' Coltelli.

Do Niemiec kawa trafiła dosyć wcześnie poprzez Fraricję, po raz pierwszy można było ją wypić w roku 1673 w Bremie. Tutaj też w roku 1697 powstała kawiarnia - Bremer Kaffeehaus -w domu Schuttinga. W roku 1675 znana już była na dworze książęcym w Berlinie, jednakże

pierwsza kawiarnia w tym mieście datowana jest dopiero na rok . 1721.  W Hamburgu  pierwsza kawiarnia pochodzi  z roku 1679, po niej powstały te z Ratyzbony (1686) i Lipska (1694).

Pierwsza kawiarnia w Wiedniu otworzyła swoje podwoje w roku 1683, po zwycięstwie nad Turkami, kiedy to zdobyto m.in. 500 worków kawy.

W XVII wieku załamał się monopol Arabów, odkąd podróżujący kupcy przemycali z krajów arabskich nasiona kawy do Wenecji i kolonii holenderskich, np. na Jawę, gdzie podjęto uprawę na szeroką skalę. Zapewniło to Holandii hegemonię w handlu kawą. Niebawem też działalność Kompanii Wschodnio-lndyjskiej przyniosła Holendrom owoce: zebrane ziarna kawy wylądowały w roku 1711 z pierwszym ładunkiem kawy w Amsterdamie.

Jak sporządzano wówczas kawę?

Zwycięski pochód trwał nadal - mimo ostrzeżeń lekarzy i wysiłków producentów brandy, którzy jakże słusznie zwęszyli konkurencję. W roku 1780 przywieziono do Europy z licznych kolonii 65 000 ton ziaren, w roku 1850 liczba ta wzrosła czterokrotnie. Sporządzanie kawy było tradycyjne: palone ziarna po sproszkowaniu zalewano w dzbankach wrzątkiem i rozlewano do małych filiżanek.

Kawa była początkowo bardzo droga, toteż na ten aromatyczny napój mogli sobie pozwolić jedynie dobrze sytuowani mieszczanie i arystokracja. Mniej zamożni próbowali znaleźć coś w zastępstwie i eksperymentowali z palonym jęczmieniem, słodem, żołędziami lub brukwią.

Około roku 1850 prawdziwa kawa stała się napojem powszechnym. Dopiero podczas obu wojen światowych ponownie sięgnięto po tańsze namiastki kawy.