Czym jest nadzór bankowy? Skład i organizacja KNF

Obszar działalności tych komisji częściowo pokrywał się (np. bankowe inwestycje w papiery wartościowe były przedmiotem nadzoru zarówno ze strony Komisji Nadzoru Bankowego, jak i Komisji Papierów Wartościowych i Giełd), co wpłynęło na decyzję połączenia tych komisji i utworzenia jednej wielkiej Komisji Nadzoru Finansowego. Komisja Nadzoru Bankowego przestała istnieć z końcem 2007 roku, a jej podstawowe funkcje (a także większość pracowników) przejęła od 1 stycznia 2008 r. Komisja Nadzoru Finansowego.

Skład i organizacja Komisji Nadzoru Finansowego

Komisja Nadzoru Finansowego liczy siedmiu członków, w tym przewodniczący powoływany przez prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję6. To, że przewodniczący komisji nie może być w trakcie kadencji odwołany przez rząd zapewnia Komisji znaczną niezależność. Komisja ma rozbudowany aparat wykonawczy, zatrudnia dobrze opłacanych specjalistów, którzy zajmują się nadzorem banków, towarzystw ubezpieczeniowych, towarzystw emerytalnych, inwestycyjnych i innych instytucji finansowych. Zgodnie z ustawą, celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także ochrona interesów uczestników tego rynku. W ramach Komisji wyodrębniono duży Pion Nadzoru Bankowego.

Do zadań Komisji w dziedzinie nadzoru nad bankami należą:

- wydawanie aktów (przepisów, zarządzeń, rozporządzeń) regulujących działanie banków w zakresie przewidzianym przez prawo bankowe, a w szczególności w dziedzinach kluczowych dla bezpieczeństwa systemu bankowego,

- nadzorowanie bieżącej sytuacji banków, głównie dzięki analizie dokumentów i informacji, które banki muszą przekazywać nadzorowi; ma to pozwolić na wczesne wykrycie zagrożeń bezpieczeństwa banków i przypadków nieprzestrzegania prawa i przepisów przez banki,

- nakładanie sankcji na banki nieprzestrzegające prawa bankowego, innych ustaw oraz przepisów ustalanych przez nadzór,

- ratowanie banków zagrożonych upadkiem i niedopuszczanie do rozszerzania się tego typu zagrożeń na cały system bankowy.

Nadzór a bezpieczeństwo depozytów

Przedmiotem szczególnej troski nadzoru bankowego musi być sprawa zapewnienia bezpieczeństwa lokat (depozytów) bankowych i zaufania ludności do instytucji banku. Kapitały własne banku stanowią bardzo mały procent wszystkich kapitałów wykorzystywanych przez banki, zwykle ponad 90% środków finansowych wykorzystywanych przez banki pochodzi z depozytów. Nawet niewielkie zmniejszenie wielkości depozytów ma negatywne konsekwencje dla systemu bankowego i ogranicza jego możliwości działania, a nagle poważne zmiany stanu tych depozytów mogą mieć katastrofalne skutki.

W takiej sytuacji nadzór musi dbać o to, aby interesy deponentów były zagwarantowane przez banki. W przeciwnym przypadku mogą oni wycofać pieniądze, a to doprowadziłoby do upadku licznych banków i zakłócenia życia gospodarczego. Nie można się łudzić nadzieją, że zagrożone banki mogłyby zostać uratowane dzięki dotacjom państwowym. Możliwości budżetu w tym zakresie są bowiem małe. Taka sytuacja występuje nie tylko w krajach zachodnich, lecz także w Polsce.

Suma złożonych w polskich bankach depozytów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw wynosiła w połowie 2010 r. około 600 mld zł. Warto dodać, że cały budżet państwa wynosił w 2010 r. około 300 mld zł. W przypadku zagrożenia systemu bankowego rząd nie byłby w stanie, bez drastycznego zwiększenia inflacji, przeznaczyć nawet równowartości jednej czwartej wartości depozytów na ratowanie banków. W tej sytuacji wszystko zależy od prewencyjnych działań nadzoru bankowego, który musi prowadzić taką politykę, by nie dopuścić do powstania zagrożeń. Nadzór bankowy musi więc być wyposażony w duży arsenał środków, a działanie ułatwia mu obserwacja metod nadzoru bankowego w innych krajach.